استاندارد EN81-20 یک استاندارد اروپایی است که به سیستم‌های آسانسور اختصاص دارد. این استاندارد توسط کمیته‌های فنی تابعه استانداردهای اروپا (CEN) تهیه شده است و در مرتبط با ایمنی و عملکرد آسانسورها می‌باشد.
EN81-20 به عنوان یک بخش از استانداردهای EN81 ، که به طور کلی به طراحی و اجرای آسانسورها اختصاص دارد، تمرکز خاصی بر روی ایمنی دارد. این استاندارد به تجهیزات مختلف آسانسور اشاره دارد و مشخصات فنی را برای اجزای اصلی مانند درب‌ها، قفس آسانسور، سیستم‌های کنترل و ایمنی فراهم می‌کند.
به منظور افزایش ایمنی در صنعت آسانسور، تطابق با استانداردهای جاری جهانی امری حیاتی است. استانداردها به صورت دوره‌های زمانی معین، با توجه به بازخوردها، نقاط ضعف و قوت در صنعت، و نیازهای جدید، به‌روزرسانی می‌شوند. استاندارد آسانسور نیز از این قاعده مستثنی نیست، و آخرین نسخه‌ی آن در اروپا، ترکیه، و سایر کشورها EN81-20 است.
هدف ما این است که خواسته‌های جدید برای سیستم‌های کنترلی را به زبان ساده تبیین کرده و از تولیدکنندگان خواهش کنیم که پیش از اجرای این استاندارد – که ممکن است بلندمدت زمان ببرد – اقدام به اضافه کردن این موارد به سیستم‌های کنترلی خود نمایند. این اقدام نه تنها باعث افزایش ایمنی مصرف‌کننده می‌شود بلکه به روز بودن با تکنولوژی نیز تضمین می‌کند.
در این مقاله، مفاد استاندارد جدید بیان شده است. ضرورت به‌کارگیری این موارد به‌عنوان یک راهنما برای تولیدکنندگان مطرح شده و با ارائه مثال‌ها و دستورالعمل‌های کاربردی، تلاش شده است تا مطالب به زبان ساده‌تر و قابل فهم‌تری ارائه گردد که در متن استاندارد اصلی ممکن است یافت نشود.
حفاظت در برابر برق‌گرفتگی در آسانسور (استاندارد EN81-20)
در آسانسور از سطوح ولتاژی مختلفی برای کنترل اجزای آسانسور استفاده می‌شود و یکی از چالش‌های مداوم صنعت آسانسور، خطر برق‌گرفتگی برای نیروهای فنی آسانسور یا استفاده‌کنندگان عادی است. حداکثر ولتاژ بی‌خطر برای انسان در شرایط عادی با فرکانس 50 هرتز در برق متناوب 50 ولت است. برای اینکه یک انسان دچار برق‌گرفتگی شود، تنها عبور جریان 30 میلی‌آمپر از بدن کافی است تا شوک الکتریکی دردناک و از دست رفتن کنترل عضلات را تجربه کند. در این محدوده جریان، قفل عضلانی آغاز می‌شود و امکان جدا کردن بدن از برق به صورت طبیعی امکانپذیر نیست، که می‌تواند به مرگ منجر شود.
راهکار جلوگیری از برق‌گرفتگی استفاده از کلیدهای محافظ جان تکفاز و سه‌فاز (Residual-Current Device یا RCD) می‌باشد. در استاندارد EN81-1/2، استفاده از کلیدهای محافظ جان الزامی نبود و تنها با بر چسب زدن روی ترمینال‌های دارای ولتاژ برابر یا بیشتر از 50 ولت اکتفا شده بود. اما این نقص در استاندارد EN81-20 اصلاح شده است و تولیدکنندگان ادوات الکتریکی آسانسور ملزم به استفاده از کلیدهای محافظ جان برای مدارهای کنترلی که ولتاژ آنها بیشتر از 50 ولت است، می‌باشند. این مهم در بندهای استاندارد با نام حفاظت اضافه (5-10-1-2-3) آورده شده است.
بررسی جزئیات استاندارد EN81-20 برای امکانات Bypass در تعمیر و نگهداری درهای آسانسور:
اهمیت استفاده صحیح از Bypass
تعمیرات و نگهداری آسانسور بدون ایجاد خطرات جانی و مالی امکانپذیر است، اما استفاده از امکانات Bypass باید با دقت و حساسیت بالا انجام شود. در غیر این صورت، عواقب ناخواسته می‌تواند جریان داشته باشد.
آموزش متخصصان
ارائه آموزش‌های مناسب به نیروهای تعمیر و نگهداری آسانسور از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. آشنایی کامل با استانداردها و روش‌های صحیح اجرای Bypass می‌تواند از وقوع حوادث جلوگیری کند.
تعیین شرایط مجاز
تعیین دقیق شرایط استفاده از Bypass و محدود کردن آن به شرایط خاصی که تضمین کننده ایمنی است، از اهمیت بالایی برخوردار است.
نگهداری و بازرسی دوره‌ای
انجام بازرسی‌ها و نگهداری دوره‌ای آسانسور بر روی تجهیزات Bypass، تضمین می‌کند که این امکانات همواره در وضعیت کاری صحیح قرار دارند.
چالش‌ها و راهکارها
انجام تعمیرات بر روی درهای آسانسور با استفاده از Bypass باید به دقت و با رعایت همه نکات فنی و ایمنی انجام شود.
نقض استاندارد
هر گونه نقض اصول استاندارد EN81-20 و عدم تطابق با مقررات ممکن است به خطرات جدی منجر شود. اجرای صحیح استانداردها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
تحلیل ریسک
انجام تحلیل دقیق ریسک برای شناسایی و کاهش هر گونه خطر ممکن از مراحل اجرای Bypass بسیار حائز اهمیت است.
با توجه به اینکه پل زدن سری ایمنی درهای آسانسور برای عملیات تعمیر و نگهداری ضروری است، استفاده از امکانات Bypass طبق استاندارد EN81-20 توسط تعمیرکاران بسیار حساسیت و دقت می‌طلبد. این امر نه تنها به ایمنی افراد کارگاه، بلکه به حفظ عملکرد ایمنی آسانسور نیز کمک می‌کند.
- نماد کلید BYPASS در تابلو فرمان آسانسور باید درج شود.
- بروی کلید BYPASS و یا در نزدیکی آن باید کلمه ی “BYPASS” نوشته شده باشد.
- کلیدBYPASS باید مجهز به روکش و یا درپوش ایمنی باشد تا از استفاده های بی مورد و ناخواسته جلوگیری شود.
- کلیدBYPASS باید دارای چهار حالت باشد و فقط می تواند آیتم های زیر را پل بزند: (پل زدن همزمان درهای طبقه و درهای کابین مجاز نمی باشد)
- حالت نرمال (هیچ کنتاکتی پل نمی شود)
- کنتاکت در لولایی
- کنتاکت در کابین
- قفل در طبقه
- کنتاکت هایی که در بالا ذکر شد و بایدBYPASS شوند، باید با نماد مخصوص بروی کلید مشخص شده باشند.
- حرکت آسانسور پس از فعال شدنBYPASS باید فقط در حالت بازرسی و یا حالت برقی اضطراری امکانپذیر باشد.
- لیمیت سوئیچ حد بسته در کابین باید فعال شده باشد. یعنی درب بسته شده باشد.
- یک سیگنال شنیداری/دیداری باید در زیر کابین در زمان حرکت آسانسور فعال شود. شدت صدای سیگنال صوتی در فاصله یک متری زیر کابین، باید حداقل 55 دسیبل باشد.
الزامات کنترلی درهای بسته نشده و قفل نشده – بررسی جزئیات استاندارد EN81-20 (قسمت سوم)
به طور کلی و طبق استاندارد، باز کردن در آسانسور در هنگام عملکرد عادی آن باید امکانپذیر نباشد، مگر آنکه آسانسور در حالت توقف کامل باشد، یا دوراندازی کرده و به سرعت به موقعیت Leveling برسد و در حال رسیدن به نقطه توقف در منطقه بازشو (Door Zone) همان طبقه باشد. در شرایط مذکور، باز شدن درهای طبقه و درهای کابین طبق الزامات زیر را باید رعایت نماید:
- ماکزیمم فاصله مجاز: فاصله مجاز برای باز شدن درهای طبقه و درهای کابین 20 میلیمتر از سطح Level طبقه نباید تجاوز کند.
- پل زدن کنتاکت های ایمنی: فقط در محدوده آهنربا Level همان طبقه، پل زدن کنتاکت های ایمنی درهای طبقه و درهای کابین مجاز است (Door Zone).
- استفاده از رله های Safety: برای انجام عملیات پل زدن، از رله های ایمنی (Safety) باید بهره گرفته شود.
- سرعت Leveling: سرعت حرکت آسانسور در مرحله Leveling نباید از 8 متر بر ثانیه تجاوز کند.
- سرعت Re-Leveling: در موقعیت Re-Leveling، سرعت آسانسور نباید از 3 متر بر ثانیه تجاوز کند.
جلوگیری از افت فشار روغن در آسانسورهای هیدرولیک – مقررات استاندارد EN81-20 (قسمت چهارم)
با استفاده از استاندارد EN81-20، یک راهکار موثر به نام “سیستم ضد خزش برقی” یا “Electrical Anti-Creeping System” در آسانسورهای هیدرولیک معرفی شده است. این سیستم با کاهش حرکت‌های کنترل نشده در آسانسورهای هیدرولیک به حداقل می‌رساند. موارد زیر از این سیستم ضد خزش برقی در آسانسورهای هیدرولیک طبق استاندارد EN81-20 تشریح شده‌اند:
خودکار اعزام به طبقه پایین: پس از گذشت 15 دقیقه از آخرین سفر یا حرکت عادی، کابین باید به طور خودکار به پایین‌ترین طبقه (ایستگاه) اعزام شود. پس از رسیدن به طبقه مورد نظر، درهای آسانسور باز شود. این اقدام جلوی سقوط آزاد آسانسور را می‌گیرد و در صورت نقص در وسایل ایمنی یا تحریک‌کننده‌ها، ایمنی را تضمین می‌کند.
هشدار در کابین: در آسانسورهای با در دستی (ساده یا نیمه اتوماتیک) یا درهایی که توسط استفاده‌کننده بسته می‌شوند، باید هشدار “درها را ببندید” داخل کابین وجود داشته باشد.
پلاک هشدار در موتورخانه: نصب پلاکی در موتورخانه که جمله “فقط در صورتی که کابین در پایین‌ترین ایستگاه است، خاموش شود. را به‌خودی خود دارد.
با اجرای مراحل فوق، اطمینان حاصل می‌شود که وسایل ایمنی به درستی عمل می‌کنند و امکان ورود به چاهک آسانسور برای عملیات بازرسی وارد می‌شود.
الزامات وسیله بازرسی طبق استاندارد EN81-20
یکی از چالش‌ها در حوزه ایمنی، انجام عملیات بازرسی آسانسور، ناشی از ابهامات و نواقص موجود در استاندارد EN81-1/2 است. برخی از این ابهامات به شرح زیر است:
محل نصب وسیله کنترل بازرسی : محل‌های دائمی برای نصب وسیله کنترل بازرسی.
محتوای وسیله بازرسی: عناصری که باید در وسیله بازرسی موجود باشد.
الزامات عملکردی وسیله بازرسی: مواردی که باید در عملکرد وسیله بازرسی لحاظ شوند.
الزامات بازگشت به کارکرد عادی: مراحل و شرایط بازگشت به کارکرد عادی پس از عملیات بازرسی.
الزامات شستشوی وسیله بازرسی : مقررات مرتبط با عملیات شستشو و نگهداری وسیله بازرسی.
اطلاعات و نام‌گذاری وسیله بازرسی: نحوه اطلاعات‌دهی و نام‌گذاری صحیح وسیله بازرسی. استاندارد EN81-20 به طور واضح و صریح به این ابهامات پاسخ داده است و مفاد و شرایط مرتبط با هرکدام از موارد فوق را مشخص کرده است.
در چاهک: چاهک آسانسور باید قابلیت فعال‌سازی وسیله بازرسی نصب شده در محدوده ۳۰ متر از یک جای پناه را داشته باشد.
داخل کابین: وسیله بازرسی در داخل کابین آسانسور باید تنها برای افراد مجاز قابل دسترسی باشد. محل قرارگیری آن باید به گونه‌ای باشد که امکان استفاده از آن و حرکت کابین از روی سقف کابین امکانپذیر نباشد.
وسیله بازرسی:
- وسیله باید دارای دو وضعیت باشد تا از عملکرد ناخواسته جلوگیری شود.
- شستی‌های جهت باید بطور واضح حرکت آسانسور را نشان دهند.
- شستی RUN باید با شستی‌های جهت سری شود تا از عملکرد تصادفی جلوگیری شود.
- کلید توقف اضطراری باید بر روی وسیله بازرسی برای حالت‌های اضطراری وجود داشته باشد.
الزامات عملکردی
پس از قرار دادن آسانسور در حالت بازرسی، باید شرایط زیر برآورده شود:
- حرکت عادی آسانسور غیرفعال شود.
- پنل برقی اضطراری که در موتورخانه آسانسور است، غیرفعال شود.
- همسطح‌سازی مجدد و یا Re-Leveling غیرفعال شود.
- درهای آسانسور باید از حالت خودکار خارج و بصورت دائم بسته باشند.
- سرعت آسانسور در حالت بازرسی نباید از ۰.۶۳ متر بر ثانیه تجاوز کند.
- سرعت آسانسور در صورتی که فاصلهٔ عمودی ایستادن بالای کابین یا چاهک ۲ متر یا کمتر باشد، نباید از ۰.۳ متر بر ثانیه تجاوز کند.
- محدوده حرکتی آسانسور در حالت بازرسی نباید از بالاترین و پایین‌ترین طبقه فراتر رود.
- حرکت آسانسور در حالت بازرسی باید به سری ایمنی آسانسور وابسته باشد و نقص هر کدام از آنها باید باعث توقف آسانسور شود.
- در صورتی که آسانسور توسط وسایل مختلفی بروی حالت بازرسی قرار گیرد، حرکت آسانسور بلافاصله متوقف شود و حرکت دادن آسانسور توسط هیچ کدام از این وسایل امکانپذیر نباشد، مگر آنکه شستی‌های هم‌جهت بروی آنها بطور همزمان فعال شود.
ورود به چاه آسانسور:
برای افزایش اطمینان از صحت عملکرد وسایل ایمنی، قبل از ورود به چاهک آسانسور، مراحل زیر را انجام دهید:
- زمانی که درب طبقه دسترسی به چاهک آسانسور باز است، شستی طبقه‌ای را فعال کنید و پاسخ دهی به آن بررسی شود.
- کلید استپ قارچی نزدیک به ورودی چاهک آسانسور را فعال کنید، سپس درب طبقه را ببندید و شستی احضار طبقه‌ای را فعال کنید و بررسی شود. در این حالت، پاسخ دهی به شستی به دلیل عدم تکمیل مدار ایمنی نباید امکانپذیر باشد.
شستی‌های وسیله بازرسی
– AC-15 در مدار ایمنی AC
– DC-13 در مدار ایمنی DC
پس از کسب استاندارد ملی و اخذ مجوزهای اولیه، مرحله بعدی اخذ استاندارد ادواری می‌باشد. بر اساس این استاندارد، آسانسور ساختمان باید به صورت دوره‌ای تحت بررسی قرار گیرد و گواهی استاندارد ادواری را اخذ نماید.
مالکان ساختمان تا مدت زمانی که آسانسور فعال است، ملزم به ادامه‌ی رعایت استانداردها و اخذ گواهی‌های لازم می‌باشند. این اقدامات نه تنها ایمنی و کیفیت را تضمین می‌کنند بلکه به ارتقاء سطح خدمات و عمران ساختمان نیز کمک می‌کنند.
شرکت الفارس به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان آسانسور در کشور، آماده به همکاری با مالکان ساختمان‌ها برای اخذ استانداردها و ارائه خدمات مربوط به نگهداری و تعمیرات آسانسورها می‌باشد. به منظور کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان، با ما تماس حاصل نمایید.
