یکی از شاخصترین و اصلیترین اجزاء آسانسور، موتور آسانسور میباشد. انتخاب یک موتور آسانسور خوب میتواند به لحاظ جنبههای اقتصادی در هنگام خرید و جنبههای صرفهجویی در انرژی را به هنگام بهرهبرداری در دراز مدت را دربر داشته باشد. در این بخش از مجله الفارس به بررسی موتور آسانسور و دو نوع رایج آن خواهیم پرداخت.
وظیفه اصلی موتور آسانسور ایجاد نیروی محرکه لازم برای جابجایی کابین آسانسور میباشد که البته لازم به ذکر است که در آسانسورهای کششی این نیروی محرکه صرفاً از طریق موتور تأمین نمیگردد و بخشی از این نیرو توسط وزن قاب وزنه تعادل تأمین میشود. برای درک بهتر این موضوع، عملکرد الاکلنگ را به خاطر بیاورید. وقتی که کابین آسانسور در پایینترین طبقه قرار دارد، قاب وزنه تعادل بالا میباشد و برای بالا آمدن کابین دیگر نیاز نیست که موتور آسانسور تمام نیروی مورد نیاز را تأمین نماید. موتور آسانسور به دو نوع گیربکس و گیرلس تقسیم میشود:
موتور گیربکس
موتور گیربکس به معنی این است که نیروی محرکه ورودی از الکتروموتور به قرقره کششی از طریق یک چرخدنده رانده میشود.
در این نوع موتور جریان برق وارد موتور شده و باعث چرخیدن روتور در سیمپیچ موتور (استاتور) میشود.
با چرخش روتور میلهای که یکسر آن به روتور و سر دیگر آن به گیربکس متصل شده است، شروع به چرخیدن میکند که عمل چرخدندهها گیربکس را به حرکت درمیآورد و این امر موجب چرخیدن فلکه گیربکس میشود و سیم بکسلها را به بالا میکشد.
در انتها کابین آسانسور و قاب وزنه تعادل به بالا و پایین حرکت میکنند و با کنترل تابلو فرمان به طبقه مورد نظر مسافر میرود. موتورهای گیربکس نیز خود به دو نوع دوسرعته و تک سرعته (ولتاژ و فرکانس متغییر – vvvf) تقسیم میشوند.
موتور گیربکسدار دو سرعته:
در این نوع موتور آسانسور از یک موتور با دو سیمپیچ جدا استفاده میشود. در این مورد در زمان شروع موتور با سیمپیچ پرسرعت به کار میافتد و برای محدود کردن جریان یک مقاومت به صورت سری به آنها متصل میشود و شتابگیری آرام کابین با کاهش تدریجی میدان مقاومت صورت میگیرد.
سپس با نزدیک شدن به تراز طبقه مورد نظر سیمپیچ پرسرعت از کار افتاده و موتور با سیمپیچ کم سرعت شروع به کار میکند که در این صورت سرعت کابین تا رسیدن به فاصله کمی از تراز، به صورت تدریجی کاهش یافته و در این زمان جریان برق قطع شده و ترمز به صورت اتوماتیک و به آرامی کابین را متوقف میکند.
موتور گیربکسدار تک سرعته (ولتاژ و فرکانس متغییر – vvvf):
در این سیستم شتابگیری مثبت و منفی بسیار آرام میباشد که این امر مزیت بسیار مثبت نسبت به سیستم دو سرعته بوده و این سیستم دارای یک سیمپیچ میباشد که با برق متناوب راهاندازی میشود.
موتور گیرلس (بدون گیربکس)
در این نوع موتور آسانسور، محور متصل شده به روتور مستقیماً به فلکه متصل میشود و با چرخیدن روتور ابتدا فلکه و به تبع آن سیم بکسلها و کابین حرکت میکند که در نتیجه موجب صرفهجویی در انرژی میشود و سرعت حرکت کردن و ایستادن کابین آسانسور سریعتر میشود.
موتور گرلس به موتوری گفته میشود که نیروی محرکه از طریق اتصال مستقیم از موتور به قرقره کشش منتقل میگردد. این نوع از موتورهای آسانسور با ولتاژ و فرکانس متغییر کار میکنند که این امر برای آسانسورهای پرسرعت بسیار مهم است.
امروزه در صنعت آسانسور و ساختمان این موتورها بهترین انتخاب در برآوردن شرایط ترافیکی با کارایی بالاست. در این موتور، برای شتابگیری آرام، در مدار میدان استاتور از رگلاتور تنظیمکنندهای استفاده میشود که بازده خروجی استاتور را کنترل میکند. یک مقاومت متغییر در مدار میدان به تدریج میزان مقاومت را کاهش و فرکانس دوران استاتور را افزایش میدهد تا کابین آسانسور با شتابگیری آرام به سرعت نهایی برسد و با ایجاد سرعت نهایی، فرکانس استاتور تا کاهش سرعت کابین ثابت باقی میماند. برای کاهش سرعت و توقف کابین از یک مجموعه کلید القایی استفاده میشود و ترمزها تنها در زمان ثابت بودن کابین عمل میکنند.