در گذشته آسانسورها به صورت پکیجی وارد کشور شده و توسط شرکتهای وارد کننده و یا نمایندگی شرکتهای اصلی در کشور، نصب و راهاندازی میشدند. اما امروزه واردات آسانسورهای خارجی مشکل بوده و شرکتهای ایرانی آسانسورها را به صورت ترکیبی یعنی؛ نصب چندین قطعه از برندهای مختلف که با یکدیگر سازگاری بالایی دارند ترکیب شده و نصب و راهاندازی میگردد.
در این مقاله کوتاه قصد داریم چندی از مهمترین قطعاتی که در آسانسورهای ترکیبی به کار برده میشوند را نام برده و کاربرد آنها را به اختصار بررسی نماییم.
از جمله مهمترین قطعات در آسانسورهای ترکیبی میتوان به تابلو فرمان، فلکه هرزگرد، تراول کابل، جعبه ریویزیون، جعبه سه فاز آسانسور، وزنه تعادل، قلاب سربکسل، سیم بکسل، پشتبند ریل آسانسور، انکودر آسانسور، لقمه ریل، برکت ریل آسانسور، گاورنر آسانسور، کفشک آسانسور، الکتروسیگنال، قفل لولایی درب، مگنت درب آسانسور، دیکتاتور آسانسور اشاره نمود که در ذیل به کاربرد آنها اشارهای کوتاه خواهیم داشت.
قطعات در آسانسورهای ترکیبی
تابلو فرمان
تابلو فرمان را میتوان مرکز پردازش سیستم دانست، چرا که دستورهای لازم از طریق مدار فرمان به موتور فرستاده میشود و عملکرد موتور و مجموعه آسانسور وابسته به دستورات تابلو فرمان است. تابلو فرمان آسانسور انواع مختلفی دارد؛ دو نوع متداول این تابلوها که در داخل کشور به طور گسترده استفاده میشوند، عبارتند از: تابلوهای فرمان دو سرعته (2 SPD) و تابلوهای فرمان درایو دار (3 VF).
تابلوهای فرمان دو سرعته (2 SPD): در آسانسورهایی که با تابلو فرمان دو سرعته کار میکنند، از موتورهایی استفاده میشود که دارای دو سیم پیچ بوده و لذا قادر به حرکت در دو سرعت مختلف هستند. نحوه عملکرد آن بدین صورت است که هنگام حرکت از حالت سکون، موتور با دور تند شروع به حرکت کرده و در زمان کوتاهی به سرعت مورد نظر (معمولاً یک متر بر ثانیه) میرسد، و هنگام نزدیک شدن به سطح طبقه مورد نظر، به یکباره با تغییر دور موتور، سرعت آسانسور کاهش یافته (معمولاً به نصف مقدار قبلی) و در مرحله بعد سرعت به صفر میرسد.
تابلو کنترل درایو دار (3 VF): درایو یا کنترل دور موتور دستگاهی الکترونیکی است که میتواند با تغییر سطح ولتاژ و فرکانس، شرایط مطلوب جهت راه اندازی موتورها را فراهم کند و قابلیت تغییر سرعت و گشتاور را در موتور ایجاد کند. در تابلو فرمانهای درایودار، با استفاده از یک دستگاه کنترل دور موتور (اینورتر) میتوان شرایط مطلوب راه اندازی را ایجاد کرده و موتور آسانسور را به صورت نرم راه اندازی کرد. این درایوها با تنظیم ولتاژ و فرکانس این امکان را ایجاد میکنند تا موتور به یکباره از سرعت صفر به سرعت نامی نرسد، بلکه با دور آهسته شروع به حرکت کرده و با افزایش تدریجی ولتاژ به سرعت نامی خود برسد. در سیستمهایی که تابلو فرمان توسط درایو کنترل میشود، دیگر با مشکل ضربه و تکانهای ناگهانی کابین مواجه نخواهیم بود.
جعبه ریویزیون
“جعبه ریویزیون آسانسور”مسئولیت ارتباط اتصالات الکتریکی روی کابین به تابلو کنترل آسانسور را به عهده دارد که در درون آن برای این ارتباط ترمینالهایی نصب است که دارای لیبل یا برچسب مشخصات سیمهای ورودی میباشد.
برای در اختیار گرفتن کلیه فرمانهای آسانسور، وقتی نصاب یا تعمیر کار یا سرویسکار بر روی کابین آسانسور مستقر میشود، ابتدا کلید مخصوص ریویزیون را فعال میکند، در این زمان کلیه ارتباطات آسانسور شامل کلیدهای شستیهای احضار داخل کابین و شستیهای طبقات از مدار خارج شده (قطع میشود) و آسانسور فقط از طریق “سیستم ریویزیون” فرمان میگیرد.
جعبه سه فاز آسانسور
در قسمت موتورخانه آسانسور برای انتقال برق سه فاز و تک فاز به دیگر تجهیزات آسانسور از یک تابلوی توزیع با نام تابلو سه فاز استفاده میشود که از قسمتهای زیر تشکیل شده است :
- فیوز سه فاز
- لامپ سیگنال
- فیوز تک فاز
- انال و سیم
- پریز تک فاز
- فیوز سه فاز
وزنه تعادل
وزنه تعادل وزنهای است که برای متعادل نگه داشتن کابین بکار میرود. قرقرههایی که به وزنه تعادل وصل شدهاند باید مجهز به وسایلی باشند تا از بروز مواردی همچون خارج شدن طنابهای آویز از شیارهای فلکه و ورود اشیا بین طناب و شیارهای فلکه جلوگیری نماید. کابین آسانسور و وزنه تعادل باید توسط طنابهای فولادی و یا زنجیرهای فولادی و یا زنجیرهای غلتکی آویزان شوند. تعداد رشتههای طنابها یا زنجیرهای مورد نیاز و قطر آنها به مواردی همچون نسبت تبدیل، ظرفیت اسمی، جرم کابین و جرم طنابها بستگی دارد. همچنین کشش طناب فولادی باید بصورتی باشد تا وقتی که وزنه تعادل روی ضربهگیرها قرار دارد و موتور آسانسور در جهت حرکت به بالا در گردش است، کابین بالاتر نرود.
قلاب سربکسل
قلاب سربكسل (ٌRope Termination ) یك وسیله مناسب جهت اتصال انتهای سیم بكسل میباشد. این وسیله در دو نوع متقارن ( Symmetrical) و نامتقارن ( Asymmetrical) میباشد. نوع متقارن آن معمولاً به عنوان اتصال انتهای سیم بکسلهای آسانسور و بالا بر به کار میرود و به آسانی باز و بسته شده و طریقه ساخت و نصب آن نیز همانند سوکتهای نا متقارن است با این تفاوت که به علت تقارن موجود در این سوکت، خطر ناشی از نصب نادرست وجود ندارد و طریقه بازرسی آن نیز مشابه سوکت غیر متقارن است و نصب آن بدین صورت است كه انتهای سیم بكسل ابتدا از داخل مخروط سوکت گوه (ٌWedge Socket) عبور داده میشود، سپس بصورت حلقه خم شده و با وارد آمدن بار به گوه، قفل و محكم میگردد.
سیم بکسل
کابین و وزنه تعادل، به وسیله سیم بکسل و به صورت معلق در چاه نگه داشته میشود. سیم بکسل از مجموعهای از سیم فولادی، رشته و مغزی تشکیل شده است. از تابیدن سیمها به یکدیگر سیم بکسل تشکیل میشود. تعدادی از رشتهها به دور یک هسته پیچیده میشود و سیم بکسل را تشکیل میدهد. هسته مرکزی سیم بکسل قسمت اصلی سیم بکسل است و خواص خمشی و و میزان نیرویی که میتوانند تحمل کنند تعیین میکند. مغزی سیم بکسل آسانسور دارای دونوع مغزی فولادی و الیافی میباشد. اگر نیروی کششی و استحکام طناب از درجه اهمیت بالاتری برخوردار باشد از نوع مغزی فولادی استفاده میشود و در صورتی که انعطاف از اهمیت کمتری برخوردار باشد از نوع مغزی الیافی استفاده میشود.
پشتبند ریل آسانسور
پشت بند ریل صفحهای است از جنس فلز که در محل تلاقی و اتصال دو ریل از پشت با اتصال پیچ و مهره قرار میگیرد . پشت ریل آسانسور با توجه به ابعاد ریل متفاوت میباشد و بسته به سایز ریل آسانسور میباشد.
فلکه هرزهگرد
فلکه هرزگرد یکی از بخشهای مهم و اساسی در سیستم تعلیق آسانسور میباشد که برای انتقال قدرت و نیروی موتور و حرکت به سیم بکسل به کار میرود و نیروی کششی که در اثر اصطکاک ایجاد شده بین سیم بکسل و سطح شیارهای فلکه میباشد.
اتصال سیم بکسل به مرکز کابین و مرکز وزنه تعادل از طریق فلکه گیربکس نیز امکانپذیر است که باید در این حالت از فلکه بسیار بزرگی که روی گیربکس قرار میگیرد، استفاده نمود که هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نخواهد بود و هم فضای زیادی را اشغال میکند. به همین دلیل از دو فلکه کوچک، یکی برای گیربکس و یکی برای فلکه هرزهگرد استفاده میشود که فاصله بین کابین و وزنه تعادل را فراهم میسازد. فلکه هرزهگرد جز اصلی سیستم محرکه آسانسور میباشد و هر گونه مشکل در آن میتواند تأثیر بسیار زیادی بر حرکت آسانسور بگذارد پارامترهای فلکه هرزگرد آسانسور میبایست با موتور آسانسور هماهنگ باشد.
ریل آسانسور
از وظایف ریلهای آسانسور میتوان به رهبری آسانسور در جهات عمودی، جلوگیری از لرزش کابین و توقف و نگه داشتن کابین در جهت عمودی، هدایت کابین و قاب وزنه در آسانسورهای کششی، راهنمای کابین آسانسور، مهار کابین آسانسور هنگام پاراشوت (ترمز اضطراری کابین) اشاره نمود.
ریلهای راهنمای کابین و راهنمای قاب وزنه موجود در این مجموعه عبارتند از:
- ریلهای ماشینکاری شده برای سرعت های 6/1 متر بر ثانیه به بالا (دارای پسوند B)
- ریلهای بدون ماشینکاری برای سرعتهای معمولی ( دارای پسوند A)
که سایزهای موجود (نام تجاری) در این مجموعه برای ریلها عبارتند از : T16 , T16 , T9 , T5 , T45 بال پهن
لقمه ریل
لقمه یا بست آسانسور و وزنه تعادل تابع نوع آسانسور و طول ریل میباشند. نکته بسیار مهمی که در خصوص بست آسانسور باید بدانید آن است که چنانچه از نصب و راه اندازی آسانسور، سالها گذشت و حتی در صورت نشست ساختمان و تحت فشار و خمش قرار گرفتن ریلهای آسانسور، بستها همچنان میبایست ثابت و در جای خود محکم باقی بمانند و هیچگونه صدمهای نبینند. البته ممکن است در اثر تغییر درجه حرارت و انبساط طولی خمش ریل رخ دهد که حتی در چنین وضعیتی نیز لقمه ریلها یا بست آسانسور نباید تحت تأثیر نیروها قرار بگیرند و در جای خود شل بشوند.
براکت ریل آسانسور
براکتها پایههایی هستند که ریلها توسط آنها به دیواره چاهک آسانسور متصل میشوند و بسته به اندازه و ظرفیت کابین آسانسور و همچنین نوع ترمز آنها و سرعت حرکتشان از انواع و اقسام مختلف براکت استفاده میشود، فاصله نصب براکتها باید اندازهای باشد که در صورت ترمز اضطراری، مانع مشکلات ریل شود.
انکودر آسانسور
انکودر آسانسور (Encoder) وسیلهای الکترومکانیکی است كه حركت دورانی شفت موتور را لحظه به لحظه به كدهای دیجیتال یا آنالوگ تبدیل و برای درایو تابلو فرمان میفرستد. هر انکودری نیاز به یک دیکودر دارد تا صفر و یکهای ارسالی انکودر را بازخوانی کند. شرط بهرهگیری از انکودرها مداربسته بودن (Close loop) بودن است. انکودر حركت دورانی شفت موتور را لحظه به لحظه به كدهای دیجیتال یا آنالوگ تبدیل و برای درایو تابلو فرمان ارسال مینماید و بدین ترتیب درایو میتواند مطلوبترین منحنی حركت را در اختیار موتور قرار دهد و حركتی نرم و لذت بخش را برای آسانسور ایجاد نماید. انکودر در اصل حسگری است که بر روی محور چرخ، چرخدنده و یا موتور نصب شده و میزان سرعت چرخش و نیز جهت آن را تشخیض دهد.
تراول کابل
تروال کابل در واقع شامل چندین رشته سیم برق میباشد که ترمینالهای تابلوی فرمان را به جعبه رویزیون روی کابین ارتباط میدهد. کابلی که از یک سو به تابلو فرمان و از طرف دیگر به زیر کابین متصل است و دائم با آسانسور به بالا و پایین رفته و وظیفه ارتباط بین کابین و مدار کنترل را دارد. کمتر شدن این کابل در طراحی باعث صرفهجویی در هزینه نصب میشود ولی به این نکته باید توجه کرد که کمتر شدن از 12 رشته باعث سبکی کابل و در نتیجه گره خوردن آن میشود. این کابل به تعداد 4-8-12-16-20و 24 رشته در بازار موجود است. درون آن رشتهای از نخ نایلونی بسیار محکم وجود دارد که باعث استقامت کابل و طول عمر آن میشود. وظیفه اصلی تراول کابل انتقال دستور عملکرد آسانسور بین اجزاء آن را برعهده دارد. جریان انتقال اطلاعات از تابلو به کابین از طریق تراول کابل یا کابل os برقرار میگردد. این کابل به صورت معلق در چاهک میباشد.
مگنت درب آسانسور
وسیلهای است که از یک سیم پیچ مغناطیسی، یک اهرم و یک جک تشکیل شده و بر روی کابین و طرف قفل ایمنی درب طبقات نصب میشود. به این صورت که قفل درب هنگام رسیدن به طبقات با فشار این مگنت باز میشوند .
الکتروسیگنال
در سیستمهای جدید آسانسور و در بخش شناسایی 2 سنسور جدید جایگزین سنسورهای ثابت شدهاند. این سنسورها عملیات شناسایی را انجام و سیگنالها را به وسیله تراول کابل به جعبه فرمان ارسال. بدین ترتیب آسانسور در جایگاه مناسب در طبقات میایستد.
قفل درب لولایی
قفل دربهای آسانسور در طبقات و حرکت نکردن آسانسور در زمان باز بودن دربهای کابین آسانسور به عهده این قفل میباشد.
گاورنر آسانسور
گاورنر یکی از ابزارهای مهم در ایمنی آسانسور میباشد در واقع گاورنر نوعی ترمز مکانیکی الکتریکی است که برای توقف کابین در مواقع سقوط و یا سرعت بیش از حد طراحی شده است. نحوه عملکرد گاورنر بدین صورت است که گاورنرها به سرعت حساس میباشد لذا در صورت مشاهده سرعت بیش از حد کابین با قفل مکانیکی خود در چند مرحله باعث توقف مکانیکی کابین شده و پس از آن با تحریک کردن میکروسوئیچ هایی باعث قطع فرمان موتور نیز میشوند تا حرکت از سوی موتور نیز قطع گردد. در واقع وقتی که گاورنر عمل میکند باعث فعال شدن پاراشوت یا ترمز اضطراری کابین شده و در نهایت باعث توقف کابین میشود.
کفشک آسانسور
کفشک راهنمای آسانسور در بالا و پایین کابین آسانسور و وزنه تعادل نصب میگردند و با حرکت در امتداد ریلهای راهنما، نقش هدایتکننده را ایفا میکند. عملکرد و کیفیت کفشکهای راهنما و ریلها بیشتر از هر وسیله دیگری در سیستم آسانسور، بر روی راحتی حرکت تأثیر دارند.
دیکتاتور آسانسور
این قطعه بر روی درب آسانسور نصب شده و وظیفه جلوگیری از کوبیده شدن درب به کابین و روان بسته شدن آن میباشد.