پیش‌تر در مجله الفارس به بررسی قطعات مهم در آسانسورهای ترکیبی پرداختیم. یکی از اساسی‌ترین این قطعات فلکه هرزگرد می‌باشد که در ادامه نگاهی اجمالی به این قطعه و عملکرد آن خواهیم داشت.
یکی از بخش‌های مهم و اساسی در سیستم تعلیق آسانسور فلکه هرزگرد بوده که جهت انتقال قدرت و نیروی موتور و حرکت به سیم بکسل به کار می‌رود و نیروی کششی در اثر اصطکاک ایجاد شده بین سیم بکسل و سطح شیارهای فلکه را کنترل می‌نماید.
اتصال سیم بکسل به مرکز کابین و مرکز وزنه تعادل از طریق فلکه گیربکس نیز امکان‌پذیر است. به علت مقرون به صرفه نبودن اقتصادی و اشغال فضای زیادی، به جای استفاده از فلکه بسیار بزرگی که روی گیربکس قرار می‌گیرد، از دو فلکه کوچک، یکی برای گیربکس و یکی برای فلکه هرزگرد استفاده می‌شود که فاصله بین کابین و وزنه تعادل را فراهم می‌سازد.
در سیستم تعلیق آسانسور از فلکه هرزگرد جهت ایجاد فاصله، انتقال قدرت از موتور آسانسور و افزایش مزیت مکانیکی سیستم‌های تعلیق آسانسور استفاده می‌شود. بیشترین فشار کابین و بار یا ظرفیت داخل کابین به همراه قاب وزنه تعادل و حتی وزن سیم بکسل‌ها، به روی فلکه اعمال می‌شود.
در آسانسور از دو نوع فلکه هرزگرد استفاده می‌شود که به فلکه هرزگرد ثانویه و فلکه هرزگرد انحرافی معروف می‌باشند.
فلکه هرزگرد ثانویه: معمولاً در آسانسورهای گیرلس و مستقیماً در زیر موتور استفاده می‌شود.
فلکه هرزگرد انحرافی: برای تغییر جهت سیم بکسل و هدایت سیم بکسل‌ها به کار می‌رود.
با توجه به مطالب فوق، فلکه‌ها جزء اصلی سیستم محرکه آسانسور می‌باشند و هر گونه اختلال در عملکرد آن‌ها موجب اختلال بر حرکت آسانسور شود. لازم به ذکر است که پارامترهای فلکه هرزگرد آسانسور می‌بایست با موتور آسانسور هماهنگ باشد.
جهت اعتدال فاصله بین کابین و وزنه تعادل نکته قابل توجه این است که شیارها در فلکه‌های هرزگرد، نقش کشش ندارند و تنها جهت هدایت سیم بکسل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. نیروی کششی ایجاد شده بوسیله فلکه گیربکس متناسب باکاهش یا افزایش زاویه پیچش سیم بکسل‌ها بدور فلکه گیربکس، کم یا زیاد می‌شوند. در نتیجه از مهمترین اصول سیستم تعلیق در آساسنور این است که استفاده از فلکه هرزگرد، نیروی کششی فلکه گیربکس را کاهش داده و سبب سهولت حرکت کابین می‌شود.
از جمله مهمترین نکات، محل نصب فلکه هرزگرد بوده و باید به شکلی باشد که نیروی کششی مفید توسط فلکه گیربکس ایجاد شود و فلکه هرزگرد هم راستا و هم جهت فلکه گیربکس باشد. همچنین حداقل میزان زاویه پیچش بدور گیربکس، صد و پنجاه درجه است.
از مشخصات عمومی فلکه هرزگرد می‌توان به:
قطر فلکه هرزگرد آسانسور که نسبت بین قطر گام فلکه هرزگرد حداقل 40 می‌باشد که این با بند 9-2-1 استاندارد ملی آسانسور، Bs و 17.1A مطابقت دارد و حداقل نسبت بین قطر گام فلکه کششی و قطر اسمی سیم بکسل باید برابر 30 در 5655Bs ولی 32 در 17.1A می‌باشد، اشاره نمود.
درباره جنس و مواد فلکه هرزگرد می‌توان به چدن اشاره کرد که به طور معمول برای فلکه استفاده می‌شود زیرا دارای قابلیت ریخته‌گری خوب، استحکام فشاری بالا، مستهلک ارتعاش، خواص لغزشی خوب، قابلیت حرکت یا ایست اضطراری دورانی و نیز مقاومت به خوردگی بالا می‌باشد.
از جمله مواردی که در نصب فلکه هرزگرد آسانسور باید مد نظر داشت تا نصب و حرکت آسانسور با هیچگونه مشکلی روبرو نشود به این قرار است:
- نصب فلکه هرزگرد باید کاملاً طبق استاندارد ملی نصب آسانسور انجام پذیرد؛
- بلبرینگ فلکه هرزگرد باید در محل خود کاملاً مهار شود و هیچگونه لقی نداشته باشد؛
- فلکه هرزگرد بایستی در برابر تنش‌های خمشی و پیچشی بسیار مقاوم باشد تا عملکرد آسانسور در ایمنی کامل باشد؛
- فلکه هرزگرد نیز باید بصورتی نصب شود که هیچ لقی یا لنگی نداشته باشد؛
- زاویه آلفا بین فلکه هرزگرد و فلکه گیربکس موتور آسانسور باید کامل و دقیق محاسبه و رعایت شود؛
- شیارهای فلکه هرزگرد آسانسور باستی حتماً بزرگتر از قطر سیم بکسل باشد تا از استهلاک سیم بکسل‌ها کم کند؛
- طراحی فلکه هرزگرد باید با توجه به سرعت آسانسور و بار نامی آسانسور و همینطور متناسب با قطر فلکه موتور آسانسور باشد.
